Tarihçe

Priapos şöyle anlatılır.

            “ Lampsakos ( Lapseki ) şehrinin büyük tanrısı Priapos, Yunan mitolojisine sonradan girmiş ve epey yer etmiş tanrısal bir varlıktır. Bağları, bahçeleri kem gözlere karşı koruyan bu tanrının, en göze çarpan yanı erkeklik uzvuydu. Yumru yumru bir adamcık olarak simgelenen Priapos’ un phallos’ u nerede ise kendisi kadar uzun ve yukarıya doğru kıvrık olarak gösterilirdi. Bununla bereketi simgeler ve bitkilere erişilecek bir örnek diye dikilirdi. Bu hali ile Priapos; Dionysos alayına girmiş, gövdesi ve tutumuyla Satyrelere, Silenlere benzediği için bu tanrılara karışmıştır. Efsane, onun Dionysos ile tanrıça Aphrodite’ den doğma olduğunu da ileri sürerdi. Dionysos alayında bir eşek üstünde canlandırılması da şöyle açıklanırdı: Bir Bakkhos töreni sırasında Priapos çok içmiş ve alayda rastladığı Lotis adlı nymha’ ya aşık olmuştu.Gece Bakkhalar uykuya dalınca, Lotis’ in yanına sokulan Priapos tam muradına ermek üzere iken bir eşek anırmış, kız uyanmış ve kaçmış. Priapos da olduğu yerde o durumda kalakalmış, herkese alay konusu olmuş. Roma’ da efsane Lotis’ in yerine Vesta’ yı koyar, eşeğin anırması da tanrıçayı, tehlikede olduğunu bildirerek uyarması içinmiş. Vesta bayramında eşeklerin çiçek çelenkleri ile süslenmesi de oradanmış.

            Aphrodite’ nin, Priapos’ u doğurması üstünede şöyle bir masal anlatılıyor: Aphrodite Olympos tanrıları arasına gelince, güzelliği ile hepsini büyülemiş. O kadar ki, Zeus bile aşık olup onunla sevişmiş Aphrodite gebe kalmış, ama Hera doğacak çocuk babası gibi güçlü, anası gibi güzel olur da bütün öbür tanrıların hakkından gelir korkusu ile Aphrodite’ nin karnına kem göz koymuş ve çocuğun sakat doğmasını sağlamış. Priapos kocaman bir phallos’ la dünyaya gelince, tanrıça oğlundan utanmış, tanrılara göstermemek için de, onu kırlarda bırakmış. Priapos’ u çobanlar bulup büyütmüşler ve erkekliğine tapınır olmuşlar. Priapos’ un kır tanrısı olması bu yüzdenmiş.

            Başka kaynaklarda Priapos Aphrotide ile Adonis’ in oğlu olarak gösterilir. Mythos yazarlarından Diodoros; Priapos’ la Osiris’ i karşılaştırır, Lapsekili tanrı ile Mısır tanrısı ve onun efsanesi arasında bir bağ kurar; İsis, kocası Osiris’ in erkeklik uzvunu bulunca, onu bir tanrı haline sokmuş, bu tanrı da Priapos’ muş. Gene Diadoros Priapos’ la Hermaphroditos’ bir tutar. Bütün bu olgulardan çıkacak sonuç Priapos’ un bir Anadolu tanrısı olduğu ve böyle olmakla Aphrodite gibi Yunan Mythos’ una sonradan girdiği sonucu çıkar. Türkiye müzelerinde Priapos heykelleri çoktur. ” ( Arzu Erhat – Mitoloji sözlüğü )

            “ Baba Tanrı ” olarak da adlandırılan Priapos çeşitli simgeler ( yılan, maymun başı, muska, köylü, 14 başlı gibi )ile Anadolu’ da çeşitli bölgelerde, Ege adalarında, Yunanistan ve İtalya’ da görülmektedir. Hatta Roma döneminde Priapos üzerinde ( İmparator Agustos’ da dahil olmak üzere )yazılan çeşitli şiirlerden biri şöyledir.

            “ Selam sana ey Priapos, Ey Kutsal

             Priapos’ un heykelleri üzerine yazılan yazılara onun onuruna yazılmış şarkılara Latin Edebiyatın’ da açık saçık bir şiir türüne de Priapeium denilir. Başlangıçta Priapeiumlar Tanrı Priapos adına onuruna yazılmış şarkılardı. Bu adı taşıyan açık saçık çeşitli şiirlerde, çeşitli ritimlerde yazılmış ve değişik yazarlara ait 80 şiir kapsayan bir derleme kalmıştır. Virgilis Cattulus, Tibullus. v. d.’ ne mâl edilen şiir derlemelerinde de Priapeiumlara rastlanır. Bu güldürücü şiirler Tanrı’nın heykellerinin kaidesi üzerine kazılıdır. Latin ozanı Virgilius’ un yazdığı güzel Priapeiumlarda vardır. Çanakkale yörelerinde prokonsüllük etmiş olan Neron’ un güzel beğeni hakemi Petronius Arbiter’ in Satirikon diye yazdığı bir hicvinde çocukluk çağında iken Tanrı Priapos’ un kentten kovulduğu öyküsünü dinleyen Romalı kadınların;       “ Ah zavallı yavrucuk! Ona bu kadar fena davranan kadınlar amma da taş yürekli şeylermiş ” diyerek acıdıklarını yazar.

 

PRİAPEİA

 

            Tanrı Priapos onuruna düzenlenen şenliklere Priapeia denilirdi. Priapos ve Lampsakos kentlerinde Tanrı Priapos’ a erkek eşekler kurban edilirdi. Onun için düzenlenen Priaperialarda kızlar çiçekler takınır ve Tanrı Dionysos’ un mainad ve bakhaları gibi Priapos’ un heykelinin etrafında flüt ve sirinks temposuna ayak uydurarak çılgınca dans edip türküler söylenirdi. İşte bu şenliklerde kızlar Tanrı Priapos’ tan hayırlı kocalar, kadınlar ise çocuk diler ve tanrının başına çiçek çelenkleri koyarlardı. Birçok kentlerde ya da kentlerin yanında Priapos’ a ait sayılan kutsal kayalar ve tepeler vardı. Priapos’u kızlar ve kadınlar bir çok yöresinde “ kısmet taşı ” denilen yerler vardır. Kızlar buralara çıkıp “ Bahtım!, Kocaya gidecek vaktim ” diye bağırırlardı.

            Tanrı Priapos kimi zaman uzun sakallı ve satyr’ ler gibi dik üreme organlı bir ihtiyar olarak, kimi zaman da başına asma yaprağından davul kadar zazametli bir çelenkle, bazen de boynuzlu ya da horoz gibi ibikli olarak gösterilirdi. Üreme organının kırmızıya boyandığı da olurdu. Dünyaya yeni baştan gelerek dünyada yeniden yaşamak arzusunu dikphallos’ lu Priaposlar ile ölüme meydan okunulmakta bulunulduğu kanısı vardır. Roma Devrinde Priapos, şom ve uğursuz nazara karşı “ körü körüne parmağım gözüne ” dercesine nazarlık olarak kullanılırdı. Baltalı olarak temsil edilen Priaposlar da görülmektedir.